Hebben honden tijdsbesef?

Een hond met een horloge, dat ben ik nog nooit tegengekomen. Hebben honden eigenlijk tijdsbesef? Voelen zij aan hoe laat het is? Is hun besef van tijd verschillend van dat van ons?

Als mens hechten wij veel belang aan tijd. Ons ras was er altijd al mee bezig, lang voordat de eerste kalenders en klokken het abstracte tijdsconcept ‘zichtbaar’ maakten. Hebben honden een gelijkaardig tijdsbesef? Hechten zij, net als de mens, belang aan tijd? Om dit te achterhalen, moeten we eerst weten wanneer honden voor het eerst gedomesticeerd werden en wanneer tijd voor het eerst gemeten werd.

Het antwoord op deze vragen is grotendeels met de prehistorie begraven maar een vage schets maken is wel mogelijk. Wanneer werden honden voor het eerst gedomesticeerd? Naar schatting begonnen honden zo’n 14.000 jaar geleden al met mensen samen te leven. Volgens recenter bewijsmateriaal gaat de band tussen hond en mens zelfs nog langer terug in de tijd, tot 33.000 jaar geleden.

Evenmin is er zekerheid over het begin van tijdmeting. De oudste kalender waar wij weet van hebben is maar 10.000 jaar oud. En ‘s werelds oudste uurwerk is slecht 3.300 jaar oud. De mens leeft dus al langer samen met zijn trouwe viervoeter dan dat tijdmeting bestaat. Honden zijn doorheen de tijd uiteraard heel erg veranderd sinds wij hen voor het eerst domesticeerden. Hebben zij onze obsessie met tijd overgenomen? Hebben zij überhaupt besef van tijd?

Een kijkje in je hond zijn brein

Voordat we kunnen achterhalen hoe honden over tijd denken – als ze al een besef van tijd hebben – moeten we het hondenbrein bekijken. Meer specifiek de pijnappelklier. Dit mini deeltje van de hersenen maakt deel uit van het endocriene systeem dat hormonen produceert, distribueert en regulariseert. De pijnappelklier is medeverantwoordelijk voor de manier waarop mens en hond tijd percipiëren.

De pijnappelklier produceert een hormoon dat melatonine heet en het tijdsbesef van een hond beïnvloedt, aangezien het de dagelijkse, seizoensgebonden en zelfs seksuele activiteit stuurt. Melatonine bepaalt dus het dagelijkse ritme van je hond, ook wel de ‘lichaamsklok’ genoemd. Zo beïnvloedt melatonine hoeveel slaap je hond nodig heeft en hoelang per dag je hond wakker is.

Melatonineproductie is afhankelijk van de dagelijkse hoeveelheid zonlicht. In de herfst en de winter is er minder daglicht en maakt het lichaam bijgevolg meer melatonine aan. In de lente en de zomer maakt het lichaam minder melatonine aan. Het tijdsbesef van een hond heeft dus bitter weinig te maken met filosofische overpeinzingen, zoals dat bij de mens het geval is, maar is volledig toe te dragen aan melatonineproductie door de pijnappelklier.

Tijd, gewoonte en hondengedrag

Natuurlijk heeft energieverbruik ook een effect op het dagelijkse leven van een hond. Een hond geraakt gewend aan bepaalde activiteiten die hij regelmatig/dagelijks doet, zoals eten en gaan wandelen. Als je je hond iedere dag om 8u ’s morgens en 6u ‘s avonds voedert, zal ‘ie tijdens het verloop van de dag op deze routineuze gebeurtenissen zitten wachten. Honden kunnen natuurlijk geen klok lezen, maar aan de hand van circadiane ritmes zullen ze een zekere hoeveelheid licht door het venster associëren met een kom vol hondenbrokken.

Hetzelfde geldt ook voor een fysieke activiteit wanneer het baasje de activiteit rigoureus elke dag op hetzelfde tijdstip doet. Blaft je hond naast zijn leiband of aan de deur wanneer het tijd is voor zijn wandeling? Honden hebben geen horloge, wekker of alarm nodig om hen de tijd te vertellen, zij luisteren naar hun lichaam dat aan bepaalde activiteiten en patronen gewend is geraakt.

Over het algemeen zijn honden dus gewoontebeesten. Sommige honden worden zelfs nerveus en ondeugend als hun normale gewoonten, die iedere dag op hetzelfde tijdstip gebeuren, later of niet gedaan worden. Natuurlijk spelen hormonen en gewoonten een rol, maar de routine wordt door honden toch vooral gelinkt aan hun baasje. Het baasje laat hen immers ‘s morgens uit de bench, het baasje gaat namiddag met hen wandelen en geeft hen ‘s avonds te eten. Het is dus duidelijk dat dat baasje een rol speelt in de manier waarop honden tijd begrijpen.

Hebben honden enig besef van tijd?

Hoe beïnvloedt het baasje het tijdsbesef van zijn hond? De recentste hypothese zegt dat het de manier waarop honden tijd begrijpen samenhangt met hun sterkste zintuig, namelijk de reukzin. Rond deze hypothese moet nog verder onderzoek gebeuren maar het is zeker mogelijk dat honden de tijd voorbij ruiken gaan. Voor de mens is dit moeilijk aan te nemen aangezien wij de tijd voorbij zien gaan. Tijd ruiken klinkt ons dan ook belachelijk in de oren.

Zoals elk baasje weet, is verlatingsangst bij honden zeker aanwezig. Het beestje kan zich destructief gedragen als je hem alleen achterlaat. Of het nu voor een korte of lange periode is, je hond zal je missen. Komt dit door de geur die honden met ons associëren? Is het dan de aan- of afwezigheid van die geur waardoor de hond weet dat er tijd voorbijgaat?

Welk nut heeft tijd voor een hond?

De bekende dichter William Blake had een hekel aan elke voorgeschreven versie van tijd, en in zijn werk haalde hij vaak de hond aan als het wezen waaraan we het gedrag van de mens moeten spiegelen. Deze twee ideeën komen samen in zijn gedicht “Auguries of Innocence”. Het gedicht begint met een wonderlijke verbeelding over hoe het zou zijn als je ‘de oneindigheid in de palm van je hand kon vasthouden / En de eeuwigheid in een uur’. Maar de rest van het gedicht benadrukt de schade die voortvloeit uit het negeren van de inherente vrijheid van de natuurlijke wereld. Wat Blake dus eigenlijk wil zeggen: Vergeet je hond niet eten te geven volgens zijn natuurlijke eetschema.

Totdat de wetenschap substantieel bewijs vergaart, kunnen we enkel gissen of de hond het concept tijd hetzelfde percipieert als de mens. Men zegt weleens “elke hond heeft zijn dagje”, maar wat dat “dagje” precies mag inhouden zullen we dus niet meteen weten. Is het gewoon een reeks opeenvolgende activiteiten? Of begrijpen honden tijd hetzelfde als ons? Denken zij soms net als ons “wat een tijdverspilling” of “joepie, het is eindelijk weekend”? Wat denken jullie?

Wil je op de hoogte blijven van alle nieuwe rassen en artikelen die op de website verschijnen? Registreer jezelf hier en je krijgt elke 2 weken een update in je mailbox. Je kan jezelf altijd probleemloos uitschrijven.